Przeniesienie
w XVII w budynku poczty z ulicy Mariańskiej na główny trakt miasta, tuż przy Bramie
Toruńskiej podyktowane było zapewne między innymi wygodą pasażerów. Stąd właśnie
z miejsca postoju dyliżansów powszechnego przez lata środka lokomocji po kraju i
świecie - mieli oni do najbliższego miejsca odpoczynku po niełatwej - co tu mówić -
podróży przysłowiowych kilka kroków. Jeśli bowiem nie zatrzymywali się u rodziny czy
znajomych, korzystać musieli z zajazdów, licznie usytuowanych przy ulicy Przygrodzkiej
(Grodzkiej). To właśnie dzięki nim, przemienionym następnie w hotele, zawdzięczała
ulica swój rozkwit. w 1835 r. Podczas pamiętnego zjazdu monarchów, zamieszkało w nich
wielu znakomitych gości. Trzydzieści lat później stały tu trzy hotele, dwa dalsze
zaś na ulicy Garbarskiej, będącej przedłużeniem Przygrodzkiej.
Ale nim stanęły tu hotele, działy się od wieków rzeczy dziwne i
barwne. W XIII w. jej bieg, do dzisiaj generalnie nie zmieniony, wyznaczał z jednej
strony najstarszy murowany kościół pod wezwaniem św. Mikołaja, z drugiej
starościński zamek. To od niego właśnie przyjęła ulica nazwę Zamkowa. W XVII w.
zmieniono ją na Przygrodzką, a w czasach nam bliższych na Grodzką.
0d niemal samego początku istnienia ulica zamieszkiwana była przez co
godniejszych mieszkańców miasta. Gdy zamek służył między innymi za więzienie dla
jedynie dobrze urodzonych, w jego pobliżu, w drewnianych i murowanych dworkach
mieszkali panowie suscespanci grodzcy, przeważnie okoliczni ziemianie, niejako z
urzędu zmuszeni do zamieszkania w mieście. W 1608 r. stał tu na przykład dom
wielmożnych Kobierzyckich, rodziców znanego później historyka, wojewody
gdańskiego, którego pośmiertny nagrobek znajduje się w kościele św. Mikołaja. Sto
lat później mieli tu swe kamieniczki dobrze urodzeni i sławetni, czyli
mieszczanie, jak na przykład Kazimierz Myśliński, jejmość panna Teresa Borysławska,
sam wiceregens grodzki kaliski Kąsinowski, drukarz Andrzej Dworecki i inni.
U schyłku Rzeczypospolitej szalejący przez trzy dni pożar
pozostawił na ulicy jedynie - co za widomy cud poczytywano - kościół św. Mikołaja i,
co chyba cudem też istotnie być musiało, drewniany dworek Witowskich. Pozostała
część ulicy - wraz ze starym zamkiem i mieszczącym się w nim archiwum kancelarii
grodzkiej - doszczętnie zgorzała
Pewne próby przebudowania ulicy podejmowali Prusacy, pragnąc na
przykład wykorzystać jakoś ruiny zamku i place postarościńskie, ale zarówno w
czasach ich panowania, jak i w czasach Księstwa Warszawskiego, niewiele się tu
zmieniło. Dopiero zajazdy i hotele przekształciły tę ulicę w atrakcyjną pod każdym
względem.
Najbliżej Szkoły Wojewódzkiej stał Hotel Drezdeński, własność
Thana, a na przełomie XIX i XX w. Henryka Biskupskiego. Hotel znany był też z
restauracji, gabinetów i piwiarni z piwem Haberbuscha. Obok, jego konkurent Oleszkiewicz
postawił Hotel Lipski, któremu w 1876 r. złej sławy przysporzyło samobójstwo
18-letniego ucznia J. Dobrskiego, który jak podawała ówczesna prasa - z miłosnych i
szkolnych kłopotów" zastrzelił się w jednym z pokojów. Nadszarpniętą
reputację próbowano ratować wyborną kuchnią mistrza Matuszewskiego. Z niewielkim
jednak skutkiem, skoro następny nabywca hotelu Władysław Trąbczyński - właściciel
browaru z Tyńca - zamienił nazwę na Hotel Polski. Następni jego gospodarze
Józefowicz, a po nim znany hotelista z Częstochowy Skupiński unowocześnili
wnętrza, a ten ostatni nawet w stajniach żłoby higieniczne zainstalował. Trzeci
z kolei, Hotel Saski Klemensa Krzepisza, słynął był ze światła elektrycznego,
co było ogromnym wydarzeniem zważywszy, że w powszechnym użyciu było oświetlenie
gazowe. Znajdowała się w nim też bogato ozdobiona sala balowa i restauracja. W
początkach naszego wieku minęła moda na niemieckie nazwy, czemu nie należy się
skądinąd dziwić. W 1910 r. stał na Grodzkiej hotel "Victoria", a w 1922 r.
Stanisław Przybylski otworzył Hotel Francuski. Uchodził kiedyś Kalisz za miasto
atrakcyjne tak pod względem handlowym i turystycznym, jak i rozrywkowym. Przybywali doń
liczni kupcy, handlarze, bogaci przemysłowcy. Przyciągał Kalisz urokiem starych
uliczek, krajobrazowym parkiem, Prosną, mostami. Bogate ziemiaństwo po sielsko-wiejskich
miesiącach szukało rozrywki w bądź co bądź "gubernialnym mieście". Mamy
na to wiele dowodów. między innymi bohaterowie Nocy i dni Marii Dąbrowskiej zatrzymywali się w
Hotelu Drezdeńskim. I może przez długie, długie lata byłaby Grodzka hotelową
ulicą, gdyby nie przeprowadzenie przez Kalisz kolei żelaznej i usytuowanie jej dworca po
przeciwnej stronie miasta, daleko poza centrum. Oj, przeklinają hotelarze, przeklinali.
Niemalże z dnia na dzień opustoszała ulica, a nieliczni wierni zarówno dyliżansom, co
i swym hotelowym pokojom goście nie mogli zatrzymać naturalnego biegu historii.
Reszty dokonało zniszczenie miasta w 1914 r. Po wojnie, na krótko, ulica na nowo
odżyła gwarem hotelowych gości, choćby wspomnianym Francuskim, ale daleko im było do
dawnej atrakcyjności.
W latach międzywojennych próbowano tu jeszcze stworzyć centrum
rozrywki, otwierając lokale dancingowe. Znany był Louvre- sala balowa
Józefa Kielera, powstała na miejscu poprzedniej Cafe Imperial. Reklamowy był tu
bar angielski z napojami na lodzie Mixes, grała sensacyjna pięcioosobowa
Jazz-orkiestra, co dzień wieczorem organizowane były souper dansant, a w
niedziele i święta Five o'clock tea. Nie rezygnował właściciel z żadnych
możliwości uzyskania klienteli i tak reklamował w prasie swój lokal:
Piękną i przewiewną salę
Codzień (?) Dansingi i Maskowe Bale
Wyborne wódki, likiery i wina
Wytworną kuchnię, aż się bufet zgina!
Przednie zakąski, obiad czy kolacje
Dobrze, tanio, szybko i smacznie!
Zewsząd więc każdy do Louvru umyka
bo w Louvrze gra nawet najlepsza muzyka".
Lata mijały. Z "Louvre zniknął szyld, na jego miejsce
pojawił się Moulin Rouge z niemniej ciekawym programem. A co! mógł mieć Paryż,
mógł też mieć i Kalisz!
Choć przez lata całe odwiedzało Grodzką towarzystwo przeróżnego
autoramentu od wytwornej arystokracji, poprzez mieszczaństwo i ziemiaństwo, a
skończywszy na bez grosza przy duszy różnych przypadkowych poszukiwaczach przygód -
cieszyła się ulica opinią spokojnej. Ówczesna prasa nie odnotowywała prawie w ogóle
awantur, bijatyk, czy burd. Może to wpływ stojących przez długie lata na Grodzkiej
koszar granatowej policji? Dziś po światowym życiu pozostały jedynie wspomnienia
najstarszych mieszkańców miasta. Spostrzegawczy przechodzień zauważy jeszcze gdzie
niegdzie szklane daszki nad wejściami, szerokie paradne hole w często wąskich
budynkach. Dzisiejsza Grodzka, uśpiona i zadumana, rozbrzmiewa jeszcze jedynie gwarem
młodzieży szkolnej I Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Asnyka, którego gmach
powstał jeszcze w latach Królestwa Polskiego, kiedy to na miejscu starościńskiego
zamku wybudowano Szkołę Wojewódzką. Szacowna to szkoła i szacownością swych
wychowanków do dziś się szczycąca. Przed kilku laty, staraniem prężnego i
zakochanego w swej starej budzie Koła Asnykowców, ustawiono przed wejściem na dziedziniec szkoły,
wzorem pierwotnym niemalże, szeroką bramę z żelaznym ogrodzeniem.
Tradycje hoteli i samej ulicy starał się jeszcze podtrzymać do
niedawna niewielki i ledwo zauważalny Hotel Grodzki. Nie ma już Grodzka szczęścia do
hoteli. Jej rola na tym polu minęła bezpowrotnie. Dziś swym charakterem przypomina
hotel, a raczej dawne pokoje do wynajęcia, Dom Aktora na pobliskiej Szklarskiej, ale to
już jednak nie to co dawniej. Ulica chyba pozostanie już taka, jaką jest dzisiaj:
spokojna, cicha, jakby zadumana nad własną, kiedyś tak barwną przeszłością. Może
zazdrościć swym często dużo młodszym siostrzycom współczesnych karier, a
chyba tylko dlatego, że liczy sobie kilka wieków zgodnie i pogodnie przyjmuje
zasłużoną emeryturę po latach męczącej jednak roli reprezentantki światowego
życia.