CZERWIŃSKI SŁAWOMIR
(1885-1931) uczestnik strajku 1905 r., minister.
Ur. 24 X
1885 w Sompolnie, pow. kolski, jako syn zastępcy notariusza. Od 1895 był uczniem Miejskiego Gimnazjum Klasycznego w Kaliszu.
W 1905 należał do przywódców strajku szkolnego, był przewodniczącym komitetu
strajkowego. Za zredagowanie i wręczenie w imieniu młodzieży ówczesnemu dyrektorowi
gimnazjum Anisimowowi petycji m.in. z żądaniem szkoły z wykładowym językiem polskim
został wydalony z klasy VIII. Wyjechał do Krakowa, gdzie w 1906 uzyskał maturę w IV gimnazjum. W l. 1906-1910
studiował polonistykę, pedagogikę i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1909
wyjechał na rok do Wiednia, gdzie był słuchaczem wykładów z logiki prof. Jodla. Już w Kaliszu brał
udział w tajnych organizacjach młodzieży , stał na czele organizacji narodowej
Przyszłość, w Krakowie był członkiem Zarzewia i Drużyn
strzeleckich, a następnie Znicza.
W 1910 po zdaniu egzaminu nauczycielskiego został nauczycielem
języka polskiego w prywatnych szkołach średnich b. Kongresówki. W l. 1910-12 pracował
w 7-klasowej szkole handlowej w Koninie, 1912-15 w gimnazjum męskim i dwóch szkołach
średnich żeńskich w Piotrkowie. W 1915 został dyrektorem gimnazjum męskiego w Ostrowcu (woj. kieleckie), w
którym pracował do VII 1918. W l. 1918-19 przebywał w Krakowie przygotowując rozprawę doktorską, 9 VI
1923 uzyskał doktorat na podstawie pracy o Elżbiecie z Krasińskich Jaraczewskiej. W
1919 rozpoczął pracę w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, najpierw jako starszy referent, potem radca ministerialny (1920),
wizytator seminariów nauczycielskich (1923),
dyrektor departamentu (1928), a następnie podsekretarz stanu (od 31 VIII 1928). 14
IV 1929 został ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i na
stanowisku tym pozostał do śmierci.
Jako minister dążył do usprawnienia i scalenia administracji szkolnej, popierał rozwój
szkolnictwa powszechnego, oświaty pozaszkolnej i szkolnictwa zawodowego, dążył do
podniesienia poziomu
wykształcenia nauczycieli szkół powszechnych i średnich za pomocą różnego rodzaju
kursów dokształcających. W 1930 ponownie uruchomił w Warszawie dwuletni Państwowy Instytut
Nauczycielski dla najwybitniejszych nauczycieli szkół powszechnych. W czasie urzędowania Cz. powstały: Centralne
Biuro Inwentaryzacyjne zabytków sztuki w Polsce (1927), Ukraiński Instytut Naukowy,
Wyższa Szkoła Muzyczna, Instytut Propagandy i Sztuki; rozpoczęto prace nad opracowaniem
statutu Akademii Literatury i Funduszu Kultury Narodowej. Cz. był inicjatorem utworzenia nagrody za
najlepszą książkę dla młodzieży z literatury pięknej.
Brał udział w Zjeździe Wychowańców Szkół Kaliskich 8-9 IX
1923. W 1930 na zjeździe w Kaliszu wygłosił mowę z okazji 25-lecia walki o szkołę polską. Opublikował Wspomnienie o Melanii Parczewskiej w pracy Z dni ucisku. Szkice i
obrazy M. Parczewskiej (Wilno 1939). Autor pracy O nowy ideał wychowawczy (wyd. 2 rozsz. Wwa 1934), w której zamieścił
m.in. Wspomnienie z walki o szkołę polską.
PSB t. 4 s. 355 (Nawroczyński
B.). - Pamiętnik Zjazdu Wychowańców Szkół kaliskich 8-9 wrzesień 1923. Kalisz [1923]
s. 179; Szkoła Kaliska... s. 112, 114. - Mowa Ministra Czerwińskiego w Kaliszu na
zjeździe 25-lecia walki o szkołę, Gazeta Kaliska 1930 nr
143-145.
dr Ewa Andrysiak |
