Agaton Giller
(1831-1887)

      Giller Agaton (1831-1887) urodził się w Opatówku koło Kalisza. Dziennikarz, działacz polityczny.

     Uczył się w Kaliszu, Warszawie, Łomży. Za działalność antyrosyjską w 1853 został uwięziony w Cytadeli Warszawskiej, a potem zesłany na Syberię. Ułaskawiony powrócił do kraju w roku 1860.  Od 1862 był warszawskim korespondentem krakowskiego “Czasu”.    

      Po warszawskiej masakrze w 1861 ułożył odezwę pt. Posłanie do wszystkich rodaków na ziemi polskiej, w której odrzucał możliwość kompromisu z Rosją i wskazywał na powstanie narodowe jako ostateczny cel. Jako drobnomieszczański liberał przeciwny zarówno metodom rewolucyjnym J. Dąbrowskiego, jak i podporządkowaniu się klemensowczykom.

      W 1862 wszedł do Komitetu Centralnego Narodowego, z zamiarem udaremnienia powstania styczniowego, którego termin już wcześniej wyznaczono. Chciał stworzyć “tajne państwo polskie”, ale zapowiedziana branka położyła kres jego koncepcji. Gdy Komitet uchwalił wybuch powstania Giller wystąpił z niego.

      24 lutego 1863 ponownie został członkiem Komitetu, opowiadając się za stronnictwem białych (obóz polityczny 1861-1864, skupiał głównie liberalnych ziemian, szlachtę, bogatych mieszczan i reprezentantów inteligencji. Znaleźli się w nim działacze Towarzystwa Rolniczego, Delegacji Miejskiej i tzw. millenerzy), dążąc do oddania im steru powstania. Przyczynił się do wprowadzenia dyktatury M. Langiewicza. W marcu i kwietniu 1863 pozostawał najbardziej wpływowym członkiem Rządu Narodowego. Redagował pisma powstańcze Strażnicę, Ruch i Wiadomości z Pola Bitwy. Zwalczany przez czerwonych (radykalno-demokratyczny obóz polityczny w Królestwie Polskim w czasie powstania styczniowego przeciwstawny "białym", wywodzący się z działaczy nielegalnych kółek wojskowych i młodzieżowych lat 1856-1860 oraz organizatorów patriotycznych manifestacji 1860-1861), po otrzymaniu anonimowego wyroku śmierci usunął się z rządu, wyjechał do Drezna, a potem do Lipska, gdzie w maju 1864 założył dziennik polski Ojczyzna, który upadł we wrześniu 1865.

      Twórczość pisarska Gillera dotyczy trzech dziedzin: przeżyć syberyjskich, historii 1863 i bieżącej publicystyki. Na uwagę zasługuje zwłaszcza jako pierwszy historiograf powstania styczniowego i twórca jego legendy. Główne dzieła: "Historia powstania narodu polskiego" (tom 1-10, 1867-1871, nie dokończona), poza tym  “Podróż więźnia etapami do Syberii”, 1867, “O serwiliźmie i serwilistach", 1886).

      Na Cmentarzu Powązkowskim, w kwaterze 13, jako czwarty od następnej kwatery 14, znajduje się grób (13-VI-4) Agatona. Na nagrobku czytamy, że był on ojcem duchowym Związku Narodowego Polskiego w Ameryce. Staraniem tego związku zwłoki zostały w 1981 r. sprowadzone do Warszawy. Na cokole grobowca piękne epitafium Teofila Lenartowicza:

"Przechodniu! Obyś w Polskę jak ten zmarły wierzył! 
Idź w czyn! Dobry przykład serce twe ośmieli.
Twój brat wygnaniec drogi syberyjskie przemierzył.
Prześladowanie długo cierpiał w cytadeli,
A przecież dobre serce w wichrach nie ochłódło, 
Ani je południowe żary nie wypiekły.
Podziwiaj nieprzebrane cudowne źródło,
Z którego myśli wzniosłe i łzy czyste ciekły 
A jeżeli już w Polskę zwątpiłeś bez końca. 
Odejdź i cieniem swym nic zasłaniaj słońca"

Krzysztof Płociński

Więcej o Agatonie Gillerze http://www.opatowek.pl/Wybitni/GillerA.htm 

Twórcą i sponsorem stron internetowych Ziemi Kaliskiej  jest firma rodzinna - Zakład Informatyki i Elektroniki MIKROSAT,
62-800 Kalisz, ul. Sułkowskiego 2, tel. (0-62) 7671842 w osobach Krzysztofa Płocińskiego  
- właściciela, oraz dzieci: Mateusza, Szymona i Marii Płocińskich, e-mail: kplocinski@mikrosat.com.pl.
 Wszystkie opublikowane materiały można wykorzystywać w każdy godny sposób pod warunkiem podania źródła.
Š 1996-2001 by Krzysztof Płociński i rodzina.