Leszczyński Andrzej

LESZCZYŃSKI ANDRZEJ herbu Wieniawa (ok. 1608-1658) kanclerz koronny, prymas.

Ur. w 1608 lub 1609 w Gołuchowie, syn Wacława kanclerza koronnego i Anny Rozdrażewskiej. Kształcił się w Kolegium Jezuickim w Kaliszu, następnie studiował prawo kanoniczne i cywilne w Ingolsztadzie, później prawo kanoniczne i filozofię we Włoszech. Decydując się na karierę duchowną w 1621 przyjął niższe święcenia, święcenia kapłańskie otrzymał w XII 1633. W 1623 lub 1624 został kanonikiem krakowskim, po czym otrzymał prepozyturę łęczycką. Przebywał na dworze królewskim Zygmunta III, pozostał tam za panowania Władysława IV; został kanclerzem królowej Cecylii Renaty i komendatariuszem opactwa przemęckiego (1636). W 1643 otrzymał opactwo czerwieńskie, w 1644 - opactwo tynieckie. Przed wyniesieniem na stolicę prymasowską był kolejno biskupem inflanckim, kamienieckim (1641) i chełmińskim (1646). W II 1645 został podkanclerzem koronnym, brał udział w posiedzeniach senatu i sejmu. Był przeciwnikiem ówczesnego kanclerza koronnego, Jerzego Ossolińskiego, występował przeciw planom wojny tureckiej. W czasie bezkrólewia był początkowo zwolennikiem kandydatury Karola Ferdynanda. W 1650 otrzymał od króla godność kanclerza koronnego, pod warunkiem ustąpienia z tego stanowiska w momencie otrzymania wyższego. Zwolennik stanowczej polityki wobec Kozaków, przeciwnik ustępstw wobec innowierców. W 1652 król ofiarował L. godność prymasa, ingres do katedry gnieźnieńskiej odbył L. dopiero w 1654.

W 1652 i 1655 nakłaniał szlachtę do większych ofiar na obronę państwa. Po najeździe szwedzkim (1655) towarzyszył królowi Janowi Kazimierzowi w drodze do Krakowa, a potem na Śląsk, skąd pod koniec czerwca 1656 wyruszył do Polski, zatrzymując się z królową w Częstochowie. Podczas pobytu na Śląsku, prawdopodobnie pod wpływem królowej, rozważał sprawę reform państwa, występował przeciwko liberum veto.

Po napadzie Rakoczego wziął udział w III 1657 w radzie stanu w Częstochowie, po czym w połowie tego roku ze względu na pogarszający się stan zdrowie wycofał się do swej rezydencji w Skierniewicach. Zmarł tam 15 IV 1658, pochowany został w Łowiczu w tamtejszej kolegiacie, gdzie jego stryjeczny brat Wacław wzniósł mu pomnik.

PSB t. 17 s. 105-107 (Czapliński Władysław); WSB s. 413 (Czapliński W.); Poczet prymasów Polski. Arcybiskupi Gniezna od bł. Radzima do Józefa kard. Glempa. [Wybór materiału i oprac. not. biograficznych H. J. Kaczmarski]. Wwa 1988 s, 128-129, portr.

dr Ewa Andrysiak

	Leszczyński Andrzej (1608?-1658) prymas