Do pisarzy współczesnych urodzonych w Kaliszu - poza omówioną już Broniewską - należy zaliczyć: Jana Czarnego (poeta, prozaik, satyryk); Stanisława Goszczurnego (prozaik, reportażysta); Natalię Gałczyńską (żona Konstantego Ildefonsa, tłumaczka, autorka książek dla młodzieży wydawanych pod pseudonimem Anna Glińska); Tadeusza Petrykowskiego (prozaik, autor sztuk scenicznych); Władysława Rymkiewicza (autor powieści historycznych i współczesnych). Życie i twórczość większości tych pisarzy łączy się głównie z innymi niż Kalisz ośrodkami Polski.

Inaczej jest z Eligiuszem Kor-Walczakiem. Urodzony w Kaliszu poza wczesnym dzieciństwem spędzonym na Syberii, które upamiętnił w książce “Czas wiosennej mgły”, całe życie spędza on w naszym mieście. Poświęcił mu i poświęca nadal szereg opowiadań i wierszy drukowanych w kaliskiej prasie, a także “Baśnie i legendy kaliskie”, które ukazały się w wydaniu książkowym oraz zbiór poezji “Pejzaż ze starym miastem”, w którym oglądamy stary i nowy Kalisz.

Kaliszowi poświęcony jest też poetycki tryptyk Janiny Gzowskiej zatytułowany “Miastu” i wyróżniający się na tle podobnych omawianych dotąd utworów nowoczesnością formy literackiej (wydany jako osobny druk w związku ze stuleciem Kaliskiego Towarzystwa Lekarskiego).

Tematyka kaliska związana z przeszłością miasta występuje w miejscowej prasie nie tylko dzięki Kor-Walczakowi. Należy tu wymienić latami ciągnące się “Ballady kaliskie” Bogumiła Kunickiego, informacje o dawnych dziejach miasta zawarte w cyklach “Przez kaliską starówką” oraz “Wędrówki ze szkicownikiem” Władysława Kościelniaka, pamiętnik z okresu międzywojennego Tadeusza Pniewskiego zatytułowany “Kalisz z oddali”, a także szereg pojedynczych prac badawczych różnych autorów zawartych w “Roczniku Kaliskim" i innych pismach.

Przede wszystkim jednak trzeba przypomnieć różnorodne prace prowadzone w związku z jubileuszem miasta, które znalazły następnie swój wyraz w takich wydawnictwach zbiorowych ,jak “Osiemnaście wieków Kalisza”, “Dzieje Kalisza”, “Województwo kaliskie” lub w książkach pojedynczych autorów jak "Kalisz prastary" Krzysztofa Dąbrowskiego czy “Kalisz" Władysława Rusińskiego oparty o wcześniejsze badania doprowadzone następnie aż do 1983 r. Trzeba też zwrócić uwagę na wykraczające już poza ramy jubileuszowe, ciekawe opracowanie kulturalnego życia miasta z drugiej połowy 19 i początku 20 wieku zawarte w książce Edwarda Polanowskiego “W dawnym Kaliszu” oraz publikacje Haliny Sutarzewicz “Asnyk, Konopnicka i Dąbrowska w Kaliszu”.

Są to jednak głównie pozycje o charakterze naukowym lub popularnonaukowym i na omawianie ich w ramach naszych rozważań nie ma już miejsca. Warto jednak odnotować powstanie tych prac będących dowodem wzrostu zainteresowań dziejami miasta i województwa a także literaturą. Wyrazem tych tendencji jest również między innymi działalność Koła Terenowego Towarzystwa im. Marii Konopnickiej i miejscowego oddziału Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza.

Warto też zwrócić uwagę na młodych adeptów sztuki pisarskiej, których wiersze i inne utwory ukazują się w miejscowej, a nieraz i ogólnokrajowej prasie i zdobywają czasem poważne nagrody i wyróżnienia. Autorzy ci łączą się w krótkotrwałe grupy (Kluby Literackie, Koła Młodych Twórców “Poboki”, "Cztery Słowa" i inne) powstające w Kaliszu i sąsiednich miejscowościach (Krotoszyn, Ostrów) lub działają w odosobnieniu. W chwili obecnej i w ramach mniejszego szkicu trudno odpowiednio zanalizować i ocenić te próby.

Trudno też zająć się bliżej dziełem wysoko cenionego już w dwudziestoleciu międzywojennym pochodzącego z pobliskiego Ostrowa - Wojciecha Bąka, którego wiele utworów dopiero dziś wydobywa się z rękopisów głównie dzięki staraniom kaliszan. Trzeba to jednak zaznaczyć podkreślając. że istnieje dziś w mieście dążenie do stworzenia klimatu i środowiska literackiego obejmującego Kalisz i jego okolice. Patronują tym staraniom (poza wymienionymi już oddziałujących towarzystw ogólnopolskich) Wydziały Kultury i Sztuki Urzędów Wojewódzkiego i Miejskiego, Federacja Towarzystw Kulturalnych Ziemi Kaliskiej. Towarzystwo Miłośników Kalisza, Wojewódzki Dom Kultury, redakcje "Południowej Wielkopolski" i "Ziemi Kaliskiej", Klub Międzynarodowej Prasy i Książki, Klub “Ikar” przy WSK “Delta”, Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej (poprzez Izbę Muzealną Marii Konopnickiej) a także Kaliskie Towarzystwo Lekarskie (poprzez powiązania z Unią Polskich Pisarzy Medyków) i inne placówki kulturalne.

Jakie będą rezultaty starań pokaże przyszłość.

Na razie, podsumowując wszystko to, co dotychczas powiedziano w związku z obu wersjami ustalonego tematu naszych rozważań, trzeba stwierdzić, że Kalisz zaznaczył swój ślad na literackiej mapie Polski jako miasto, pod którego wpływem kształtowały się w dużej mierze talenty trójki naszych wybitnych pisarzy - Asnyka, Konopnickiej, Dąbrowskiej i kilku innych mniej wybitnych; a także jako miasto, którego wizerunki rysowane z różnych punktów widzenia (szczególnie począwszy od połowy 19 wieku) bardzo często trafiają na karty książek. Na pierwszym planie trzeba tu oczywiście wymienić utwory Marii Dąbrowskiej. Ukazany przez nią w “Nocach i dniach" obraz Kalisza można by jedynie porównać z Warszawą z “Lalki" Bolesława Prusa i nie jestem pewna, czy w tych zawodach stolica odniosłaby zwycięstwo.

Tak więc tradycje nie są złe, choć “Kalisz w literaturze” w różnych okresach, różnie wygląda.