Pięć lat trwała wojna ze Szwedami, rozpoczęta kapitulacją pospolitego ruszenia pod Ujściem w lipcu 1655 r., a zakończona pokojem oliwskim w maju 1660 r. I choć pierwsza połowa XVII stulecia nie należała do spokojnych, przeciwnie, obfitowała w napięcia zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne, to los Rzeczypospolitej wydawał się bezpieczny, a jej potęga niewzruszona. Dopiero wtargnięcie wojsk szwedzkich obnażyło słabości państwa. Po raz pierwszy od stuleci wróg znalazł się w granicach Polski, grabiąc, niszcząc, nakładając niezwykle wysokie kontrybucje, dokonując gwałtów i aktów samowoli. “Potop” szwedzki przyniósł rujnację całej gospodarki, a przede wszystkim podkopał byt tysięcy polskich miast i miasteczek, z których wiele nie wydobyło się już z upadku. Nie stanowił wyjątku i Kalisz, zajęty przez Szwedów, a następnie oblegany przez Polaków. Było to ciężkie doświadczenie dla miasta i jego mieszkańców, a jak historia potem pokazała - nie pierwsze i nie ostatnie.

     Obiór elektora saskiego na króla Polski przyniósł zrazu nadzieję, przemienioną wkrótce w nową wojnę, wojnę północną, która na ziemiach polskich toczyła się w latach 1700-1710 między sprzymierzonymi siłami saskimi, rosyjskimi i polskimi z jednej a Szwedami i zwolennikami Stanisława Leszczyńskiego z drugiej strony. Przemarsze wojsk szwedzkich, rosyjskich, saskich, konfederackich, bitwy i potyczki, gwałty i grabieże, aż wreszcie straszna zima 1108/09 r. i epidemia dżumy rozwleczona przez wojska dokonały dzieła zniszczenia kraju. Kalisz, niestety, znalazł się w środku katastrofy. Jakże żałośnie musiało wyglądać miasto wyczerpane niemal do cna, w którym zaledwie 34 domy nadawały się do zamieszkania. Okres półwiecznego pokoju, jaki potem nastąpił, był miastu niezbędny po doznanych klęskach. Powracało z wolna do życia dzięki pracowitości i zapobiegliwości mieszkańców. Zakłócą jeszcze jego bezpieczeństwo wydarzenia wojny siedmioletniej (1756-1763), której strony - wojska pruskie i rosyjskie - stoczą opodal ego murów bitwę; zagarną Kalisz swoimi działaniami konfederaci barscy, czyniąc z miasta jeden z głównych punktów oporu w Wielkopolsce. Ostatnie lata Rzeczypospolitej, między pierwszym a drugim rozbiorem, to okres względnej koniunktury gospodarczej, a przede wszystkim dalekosiężnych reform ustrojowych w państwie. Ogarnęły one także miasto, które zaczęło leczyć swój organizm, zapewniając mu nowe warunki rozwoju. Nie doczekali wszakże mieszkańcy dobroczynnych skutków swoich poczynań. W ostatnim roku swego istnienia pod berłem Rzeczypospolitej, wolne miasto Jego Królewskiej Mości spłonęło w swej większej części. Czyż pożar ten nie dorasta rangi symbolu?

     1655 - 21 lipca armia szwedzka przekroczyła granice Wielkopolski. Pospolite ruszenie skapitulowało pod Ujściem. W myśl umowy tam zawartej ważniejsze miasta Wielkopolski przeszły pod władanie Szwedów, a wśród nich znalazł się Kalisz.
     - 3 sierpnia oddział szwedzki w sile tysiąca koni pojawił się pod murami Kalisza, zajmując klasztor Reformatorów. Miastu udało się wykupić od zajęcia sumą 1 000 złp.
     - 7 sierpnia następny oddział szwedzki, tym razem w liczbie 2 tys. żołnierzy, przybył pod Kalisz z podkanclerzym Hieronimem Radziejowskim. Miasto otworzyło bramy w zamian za zabezpieczenie przywilejów i wolności, ale pod zwierzchnictwem szwedzkim. Wierność swą zagwarantować musiało kontrybucją w wysokości 3 tys. złp. Załoga szwedzka stała w Kaliszu, a polska w Piwonicach.

     1656 - 16 stycznia do Kalisza wkroczył szwedzki generał Müller, który 25 stycznia wyruszył pod Częstochowę wraz z gen. Sadowskim, ale się wycofał.
     - 15 marca zawiązała się we Wrocławiu konfederacja szlachty kaliskiej i poznańskiej. Anulowała ona pakta zawarte pod Ujściem i stanęła przy boku Jana Kazimierza w dalszej wojnie ze Szwedami.
     - W kwietniu, po pięciomiesięcznym pobycie, Szwedzi nałożyli na miasto następną kontrybucję w wysokości 23 969 złp i 6 528 korcy zboża. Pobyt Szwedów w Kaliszu spowodował zastój w handlu i rzemiośle, nastąpiło gwałtowne zubożenie miasta. Latem wybuchła epidemia, która pochłonęła wszystkich mieszkańców ul. Wrocławskiej, a także część członków magistratu. Zmarł m.in. ławnik, doktor medycyny Tadeusz Boczyłowicz, a wkrótce po nim Mikołaj Konwicki - burmistrz, Jakub Ligęza, Walenty Piotrowski i Jakub Jeziora.
     - 15 maja Stefan Czarniecki stoczył pod Kaliszem potyczkę ze Szwedami, zmuszony był jednak ustąpić ze względu na szybkie postępy wojsk szwedzkich.
     - 5 sierpnia oddziały pospolitego ruszenia pod dowództwem wojewody malborskiego Jakuba Wejhera i wojewody inowrocławskiego Jakuba Rozdrażewskiego obległy Szwedów w Kaliszu. W czasie oblężenia wybuchł w mieście pożar, który trwał kilka dni. Nie spaliły się tylko niektóre budowle murowane: kościół Św. Mikołaja, kolegium z kościołem Jezuitów, jedna strona rynku (południowa) oraz Brama Wrocławska i ratusz. Pożar ten, wywołany przez mieszkańców, miał pomóc oblegającym w zdobyciu miasta, wojska polskie nie wykorzystały jednak tej okazji.
     - 16 sierpnia pospolite ruszenie ponownie otoczyło Kalisz i przystąpiło do oblężenia, paląc mosty przed bramami. Oblężenie trwało do 18 września. Na pomoc oblężonym Szwedom i Brandenburczykom wyruszył pod Kalisz gen. Jan Wrzesowicz, ale zaskoczony w lesie pod Lubrzem nad Wartą poniósł klęskę. Sam Wrzesowicz, rozpoznany, zabity został kijami przez chłopów.
     - Pod Kaliszem zebrało się wielu wojewodów: malborski, inowrocławski, podlaski, sieradzki i kaliski, a zebrane siły pospolitego ruszenia zmusiły: szwedzką załogę do kapitulacji.
     - 8 listopada załoga szwedzka skapitulowała na warunkach honorowych i wyszła z miasta pod bronią i z armatami oraz bagażem - z wyjątkiem zrabowanych skarbów kościelnych. Do miasta wkroczyła załoga polska w liczbie 200 ludzi z dowódcą Walerianem Podleskim.

     1657 - 4 stycznia królowa Maria Ludwika, żona Jana Kazimierza, przybyła do Kalisza w towarzystwie hetmanów.
     - 27 stycznia prymas Leszczyński w imieniu nieobecnego króla wydał w Kaliszu uniwersał o pospolitym ruszeniu przeciw wojskom brandenburskim i nowemu wrogowi, który wkroczył w granicę kraju - Rakoczemu.
     - W końcu stycznia, po trzytygodniowym pobycie, królowa opuściła Kalisz, udając się na południe kraju.
     - 20 lutego przybył do Kalisza król Jan Kazimierz z oddziałem Stefana Czarnieckiego. Wydał tu uniwersał, wpisany do ksiąg miejskich, w którym, wyliczając krzywdy mieszczan spowodowane przez Szwedów, uwalniał Kalisz od wszelkich ciężarów i postojów wojskowych. Następnie król wyruszył do Częstochowy na posiedzenie senatu i spotkanie z królową.
     - 18 kwietnia Jan Kazimierz wydał uniwersał o pospolitym ruszeniu dla Wielkopolski, wyznaczając Kalisz jako miejsce koncentracji i 30 kwietnia jako dzień gotowości. W tym dniu zgromadzili się przywódcy pospolitego ruszenia województw poznańskiego i kaliskiego, wzywając szlachtę do stawiennictwa płacenia pieniędzy na wojsko. Dopiero w końcu maja zebrało się pod Kaliszem pospolite ruszenie w sile 5 tys. ludzi, wyruszyło stąd pod Poznań.

     1658 - 7 marca z polecenia króla przybyła do Kalisza komisja w celu zapoznania szkód wyrządzonych przez Szwedów miejscowym klasztorom.
     - Jan Kazimierz wydał dekret surowo zabraniający władzom miasta przeszkadzać w budowie kościoła i klasztoru Reformatów. Wstrzymanie budowy przez władze miasta podyktowane zostało przeświadczeniem, że wzniesiony poza murami miasta klasztor stanie się w razie oblężenia osłoną
     - Mury miejskie obroniły miasto przed włóczącymi się po okolicy i opłacanymi i głodnymi oddziałami wojskowymi.

     1659 - Pojawiła się nowa epidemia, przez ówczesnych (Wespazjan Kochowski) nazywana lues hungarica, a w uchwale sejmu określana “in perieuloso pomienionej plagi pańskiej zostawa”.
     - Jan Kazimierz przysłał do Kalisza uniwersał, w którym upominał i prosił, by miasto wykonało uchwałę sejmiku średzkiego i natychmiast wysłało do Bydgoszczy, dla wojska znajdującego się w Prusach, prowiant w ilości l korca mąki i 2 korcy słodu z łanu.

     1660 - Marszałkiem trybunału koronnego jest Krzysztof Żegocki, podkomorzy kaliski.

     1662 - Zmarł w Kaliszu Kacper Drużbicki, rektor kaliskiego kolegium jezuickiego i pisarz ascetyczny.
     - Powstał wielki ołtarz w kościele Św. Mikołaja, zbudowany specjalnie w celu umieszczenia w nim obrazu Rubensa “Zdjęcie z krzyża”.
     - Agnieszka Śleszkowska, wdowa po doktorze medycyny i filozofii Sebastianie, zapisała testamentem 15 złp na kościół Św. Trójcy, a dla szpitala Św. Trójcy “po sztuce mięsa wołowego na każdą osobę y po bułce chleba y po cebrze piwa na podział dla wszystkich”.

     1665 - Zmarł w Kaliszu Stanisław Kobierzycki (ur. 1605). Studiował w kaliskim kolegium jezuickim, potem w Bolonii. Był pisarzem ziemskim kaliskim i sędzią kapturowym, posłem do Niderlandów, potem wojewodą pomorskim. Zdobył też uznanie jako pisarz i historyk króla Władysława IV. Pochowany został w kościele Św. Mikołaja w Kaliszu. Główne jego dzieło to Historia Władysława polskiego i szwedzkiego królewicza, wydane w 1665 r.
     - Rozpoczęto budowę murowanego kościoła Reformatów, zakończoną w 1673 r.
     - W kościele Bernardynów pracował artysta malarz, zakonnik Franciszek Lekszycki, jeden z najwybitniejszych malarzy tego okresu.

     1666 - Wałęsające się, nieopłacone odziały wojsk polskich szturmowały z bronią w ręku Bramę Wrocławską, usiłując przepędzić z niej strażników miejskich. Żołnierze nie dopuszczali też do miasta przekupniów z towarami.

     1667 - W pożarze miasta szczególnie ucierpiała dzielnica żydowska. W tym samym roku zanotowano epidemię zarazy.

     1669 - Gwardian franciszkanów Jan Biernacki (imię zakonne Kazimierz) zakończył odbudowę kościoła, wymurował klasztor, podniósł wieżę o 15 łokci, powiększył refektarz i przyozdobił go obrazami.

     1670 - W Kaliszu działają różne grupy innowiercze: luteran, ewangelików reformowanych, braci czeskich, socynian.
     - Pewna liczba uchodźców żydowskich z Wiednia osiedliła się w Kaliszu.
     - Przy portalu kościoła Św. Mikołaja umieszczona była “kuna” (rodzaj kajdan na łańcuchu).

     1671 - W statucie cechu murarzy kaliskich zrobiono zastrzeżenie, że murarze nie rozpoczną roboty przy budowie szubienicy lub więzienia, dopóki przedstawiciel władzy nie położy jako pierwszy cegły, kamienia lub innego materiału przeznaczonego do budowy.

     1672 - 27 maja król Michał Korybut Wiśniowiecki potwierdził ustawy Bractwa Kurkowego, wskrzeszając tę, istniejącą w Kaliszu ponoć od 1444 r., organizację.
     - 7 czerwca odbyło się pierwsze posiedzenie Bractwa Kurkowego z wyborami, w których brało udział 55 osób. Pierwszym od wielu lat królem kurkowym został aptekarz Adam Czerwieniewicz.
     - Cech cyrulików otrzymał statut. Nauka tego rzemiosła trwała trzy lata. Po półrocznym okresie praktyki i takim samym czasie wędrówki czeladnik mógł wynająć się u majstra. Wymagana była umiejętność posługiwania się brzytwą i puszczadłem krwi. Od wykonywania rzemiosła odsunięto Żydów. Fragmenty statutu cyrulików są też ciekawym świadectwem poziomu ówczesnej wiedzy medycznej i stosunków ekonomicznych: “Który towarzysz u majstra robi, ma od niego według naszego artykułu wochlon (tygodniowy zarobek czeladnika) na tydzień po 2 gr., od chorego od złotego groszy 3, od pierwszego rany opatrzenia połowę, od wecowania brzytwy połowę, od wyjęcia zęba połowę, od otworzenia wrzodów albo gazów wzdętych połowę, od golenia, także od strzyżenia i ode krwie w mieście trzeci grosz. W niedzielę majstrowi krew a golenie towarzyszowi należy”.

     1673 - Król Michał Korybut Wiśniowiecki zezwolił Kaliszowi pobierać opłatę mostowego po 3 grosze od konia, przeznaczając ten dochód na utrzymanie mostów i budynków miejskich.
     - Zakończono budowę kościoła reformackiego.

     1676 - Sejm Rzeczypospolitej, z uwagi na klęski, jakim uległo miasto w latach poprzednich, uwolnił na zawsze Kalisz od przechodów wojsk, stacji łanowych i zimowych.
     - Król Jan III Sobieski potwierdził stare kaliskie przywileje dla Żydów z 1264 r.
     - Grasowało morowe powietrze.

     1677 - Zakończono budowę murowanego kościoła i klasztoru Bernardynek, budynki stanęły w miejscu dawnych zabudowań drewnianych.
     - Burmistrzem miasta był Jan Wojciech Strachocki - lekarz, autor dzieła o morowym powietrzu, dedykowanego aptekarzowi kaliskiemu Czechowiczowi. Strachocki pełnił tę funkcję także w latach 1664, 1665, 1669, 1670 1618 - Od tego roku aż po 1690 trwała kolejna rozbudowa gmachów jezuickich. Jej inicjatorem był prymas Andrzej Olszowski. Rozbudową objęto fragmenty budynku - część położoną wzdłuż ul. Łaziennej oraz skrzydło zamykające dziedziniec. Tam też na parterze umieszczono drukarnię.
     - Pożar w dzielnicy żydowskiej.

     1619 - W drukarni jezuickiej wyszło dzieło lekarskie pod tytułem Bonae spei promontorium albo o morowym powietrzu nauka... autorstwa Marcina Jerzego Sokołowskiego.

     1680 - W arsenałach ratusza znajdowało się 8 hakownic i broń ręczna, w cekhauzie zaś 2 wielkie działa, 3 działka żelazne, 2 działka mosiężne, 2 działka żelazne długie, 11 hakownic, 4 śmigłowce, 2 moździerze i 5 organków żelaznych. Broń jednakże w wielu wypadkach była uszkodzona.
     - Pożar na Przedmieściu Toruńskim.
     - W latach 1680-1682 produkcja piwowarów kaliskich wynosiła 5 372 beczek piwa, 586 garncy gorzałki i 360 garncy miodu.

     1681 - Bursa ubogich przeniesiona została do drewnianego domu obok szkoły na rogu ul. Łaziennej. Stary dom rozebrano, a budulec przeznaczono na opał.
     - Spod prasy drukarni kolegium jezuickiego wyszła Wojna domowa a Kozaki i Tatary... Samuela ze Skrzypny Twardowskiego. Urodzony przed 1600 r. w Lutyni k. Jarocina, najwybitniejszy przed Kasprowiczem poeta Wielkopolski, studiował w kaliskim kolegium jezuickim. Po latach służby na ukraińskich dworach Zbaraskich i Wiśniowieckich osiadł na roli, a w 1650 r. powrócił na stałe w rodzinne strony. Przez współczesnych nazywany był “Wergiliuszem polskim” za swoją Wojną domową i inne rymowane kroniki. Zmarł w 1661 r.
     - Wokół rynku stało 17 kamienic murowanych i 39 domów drewnianych.

     1682 - Zbudowano “od fundamentów wieżę” jednopiętrową, która od samego początku była przeznaczona na ustępy. Wieżę, wybudowano na terenie jezuickim, mylnie nazywano basztą.

     1683 - Od tego roku codziennie przyjmował interesantów jeden z rajców w towarzystwie ławnika i cechmistrza.
     - Marcjanna Bogucka - ksieni franciszkanek buduje murowany refektarz i oficyny.

     1685 - Jezuici wydali pierwszy znany kalendarz kaliski. Przekładu z łaciny dokonał teolog Teofil Rutka (1622-1700).
     - Inwentarz kościoła Franciszkanów wymienia: monstrancję srebrną ze starożytną koroną wysadzaną koralami i drogimi kamieniami, srebrne krzyże, kadzielnice, relikwiarze, 13 kielichów srebrnych - złoconych, 73 ornaty złotolite i kolorowe, 10 dalmatyk, 8 kap, 98 humerałów - wiele z nich wyszywanych złotem, srebrem i perłami, 57 alb, 57 obrusów i wiele innych. Mszałów było 27, w tym cztery w oprawie kutej ze srebra. Wota na ołtarzach ważyły 61 grzywien srebra, tj. około 13 kg.

     1686 - W Kaliszu znajdowała się siedziba poborcy podatków państwowych z terenu województwa. Poborca miał do pomocy tzw. podpoborców (subcollectores). W tymże roku jeden z nich, złotnik Abram Hepner z Kalisza, zdefraudował pieniądze i uciekł za granicę. Zasekwestrowano mu z tego tytułu dom na Rypinku.

     1689 - W mieście grasowało morowe powietrze.

     1690 - Kalisz liczył 2 750 mieszkańców.
     - (ok.) działa w Kaliszu socynianin Albertus Calisius, wybitny pedagog i publicysta, przeciwnik jezuitów.
     - W pobliżu kolegiaty jezuici wybudowali kuchnię i wielki refektarz w części starego pałacu arcybiskupiego.

     1692 - zakazano burmistrzowi zajmować się ściąganiem podatków, przyznając mu w zamian pensję w wysokości 600 złp rocznie.

     1693 - Pożar ratusza i kramów wokół niego stojących, zniszczeniu uległa wieża ratuszowa.
     - Epidemia morowego powietrza w Kaliszu.

     1695 - Burmistrz Adam Czerwieniewicz, z zawodu aptekarz, odbudował z funduszy miasta w ciągu dwu lat spaloną wieżę ratusza. Przebieg prac odnotował nieznany kronikarz miasta: “Naprzód wiązania dało się na wieży. Na tej wieży cymbał restaurowany, nowo przelany i na wieżę kwartnikiem wprowadzony. Zygar cum omnibus apartamentis także de novo sporządzony, restaurowany i dobrze z kołami wszystkimi sznurami sporządzony. Kompas w pośrodku wieży nowo zbudowany. Wieżka także nowo wymurowana, nad radziecką izbą stojąca, do dzwonka wydzwaniania, który jest de novo przelany i wyprowadzony, należąca”.

     1696 - Burmistrz Adam Czerwieniewicz nabył dla miasta mosiężną sikawkę do gaszenia pożarów za 429 złp, “na parze kółek okowanych wystawioną i pomykającą się”. Przechowywano ją w pomieszczeniu znajdującym się przy schodach wejściowych do ratusza. Nad sikawką nadzór miała Brać Strzelecka Młodszych, stanowiącą niewątpliwie pierwszą zorganizowaną straż ogniową w Kaliszu.
     - Królem kurkowym był Piotr Zdrojewicz. Od tego czasu mamy niewiele wiadomości o kolejnych królach. Jedną z nich jest informacja z lat czterdziestych XVIII w. o Kazimierzu Podbowiczu, któremu zarzucono, że “królestwo wystrzelał kulą srebrną i złotą”, tzn. przekupstwem. Był to o tyle poważny zarzut, że król kurkowy nie płacił podatków, a zatem zainteresowany kierował się chęcią zysku.
     - Z tego roku pochodzi opis Bramy Toruńskiej i stojącej przy niej strażnicy. “Brama wszytka dobrze sporządzona i wybielona z odnowieniem herbów, wychodząc z miasta, odmalowanych. Nad zwodem, za bramą zaraz. po obydwóch stronach wymalowano dwa obrazy - jeden Najświętszej Matki Boskiej, a drugi Salvator Mundi. Nad tymi obrazami w pośrodku pomiędzy zwodem orzeł de novo odmalowany. Ex opposito zaś tej bramy na pomienionej strażnicy dwa herby: JWPana Generała (starosta generalny Wielkopolski Rafał Leszczyński) a drugi wojewodzi naszego (Stanisława Małachowskiego). Na drugiej stronie ku Ojcom Reformatom tejże strażnicy obaj święci: jeden święty Roch, drugi święty Sebastian, aby strzegli miasta naszego Kalisza od morowego powietrza są wymalowani”. Herbem Rafała Leszczyńskiego był Wieniawa, przedstawiający czarną głowę żubra z kółkiem w nozdrzach na złotym polu. Herb ten przypomina herb województwa kaliskiego.

     1696 - Dach kościoła Franciszkanów pokryto dachówką w miejsce gontów.

     1697 - 15 stycznia władze miasta wydały regulamin służby wartowniczej w bramie miejskiej. Służbę pełnić mieli strażnicy “ze strzelbą dobrą nabitą i szablą”.
     - Mieszczanie złożyli na zamku protest z powodu gwałtów popełnionych w mieście przez pozbawione zaopatrzenia i żołdu oddziały polskie.

     1698 - 24 stycznia król August II Mocny uchylił praktykowany dotychczas sposób elekcji rajców przez starszych cechowych, postanawiając, iż rajcy mają być wybierani przez wszystkich obywateli miasta, przy czym z dwunastu wybranych kandydatów starosta miał prawo mianować sześciu.
     - 19 lutego August II zatwierdził wszystkie wilkierze miejskie oraz prawa i przywileje otrzymane od poprzednich władców.
     - Na rzece Prośnie istniały trzy młyny wodne, zlokalizowane przy moście na Wrocławskim Przedmieściu. Młyny te nosiły nazwy: Słodowiec, Korczak i Pośledni, a każdy z nich miał dwa koła.
     - W kwietniu Kalisz nawiedziła klęska powodzi. Woda zniosła dwa mosty na Wrocławskim Przedmieściu i jeden za kościołem Bernardynów.
     - Miała miejsce bójka studentów kaliskiego kolegium z pijanym szlachcicem, który, rozgniewany drwinami studentów, wpadł do gospody, pobił ich, a dwóch zranił. Studenci chcąc się zemścić, wpadli w nocy do gospody, w której stanął. W czasie walki służący szlachcica strzelił, raniąc śmiertelnie jednego ze studentów.

     1699 - Spaliło się 20 domów.

     1700 - Epidemia morowego powietrza w Kaliszu.

     1701 - Pospolite ruszenie zebrane przeciwko królowi Augustowi II wyszło z Kalisza pod Poznań. Niezdyscyplinowany marsz zbrojnej szlachty spowodował poważne straty w uprawach rolnych dóbr miejskich i podkaliskich wsi.

     1702 - 26 września zginął w Kaliszu wojewoda kaliski Aleksander Lipski. Przewodniczył on poselstwu, którego zadaniem było pośredniczenie między królem Augustem II a królem szwedzkim Karolem XII. Po powrocie został posądzony o zdradę i rozsiekany szablami przez oburzoną szlachtę za przemówienie wygłoszone do króla szwedzkiego wkraczającego do Kalisza. Księga bracka Franciszkanów wymienia 18 ojców, 4 kleryków i 10 braci zakonnych, a w klasztorze Franciszkanek – 16 sióstr zakonnych.

     1703 – Grupa mieszczan kaliskich ogłosiła manifest przeciw burmistrzowi Janowi Grabskiemu, w którym oskarżano go o podstępne dostanie się na to stanowisko z pominięciem obowiązujących przepisów oraz o dokonanie rozmaitych malwersacji.

     1704 - W czerwcu wojska szwedzkie po raz drugi w dziejach miasta wkroczyły do Kalisza i przebywały tu do lipca następnego roku. Mieszczanie musieli łożyć wielkie sumy na ich utrzymanie. W aktach miasta zachował się opis pobytu Szwedów w Kaliszu: “Gdy Szwedzi do miasta przyszli prędko po św. Janie Chrzcicielu i stanąwszy, gdy jejich miasto częstowało niedziel kilka. Że też nie stało intraty do częstowania ich, pytali się pilnie o kamienicach ślacheckich, które gdy im pokazano, zaraz sklepy, piwnice rewidowali. To wino wypiwszy, do sklepów piwnic miejskich, a najprzód kościołów, klasztorów rewidowania udali się. Tam gdzie i co w winach znaleźli pobrali”.

     1705 - 26 lipca przebywał w Kaliszu król Stanisław Leszczyński. Nazajutrz opuścił on miasto wraz z załogą szwedzką. 2 sierpnia i ponownie 11 sierpnia stawał w Kaliszu król szwedzki Karol XII ze swoim sztabem.

     1706 - 28 i 29 sierpnia Stanisław Leszczyński i Karol XII obozowali pod Kaliszem. Liczbę wojsk polskich stacjonujących w obozie oceniano na 10 tysięcy, Szwedów było 4358.
     - 23 października generał szwedzki Arvid Axel Mardefeld przeprawił się przez Prosnę. Wojska polskie i szwedzkie, będące pod jego dowództwem, w sile ok. 15 tys. żołnierzy rozłożyły się obozem tuż pod miastem, w okolicy Ogrodów.
     - 28 października przez Kalisz i jego okolice przeciągnęły wojska polskie, rosyjskie i saskie pod dowództwem króla Augusta II Mocnego, łącznie ok. 35 tys. żołnierzy.
     - 29 października, w godzinach popołudniowych pod Kaliszem na polach między Dobrcem a Kucharami, sprzymierzone siły pod wodzą Augusta II stoczyły bitwę z wojskami szwedzkimi pod dowództwem gen Mardefelda, polskimi pod wodzą Józefa Potockiego i litewskimi z księciem Sapiehą na czele, stojącymi po stronie Stanisława Leszczyńskiego. W bitwie tej po obu stronach wzięło udział ok. 50 tys. żołnierzy. Wojska szwedzkie poniosły sromotną klęskę, do niewoli wzięto 100 oficerów i 2 tys. żołnierzy, zdobyto 10 dział, 30 sztandarów i 5 tys. wozów. Uciekający Szwedzi próbowali schronić się w Kaliszu, lecz tu dopadli ich, wchodzący w skład wojsk Augusta Mocnego, kozacy i kałmucy. Zrabowali oni przy tej okazji i spalili miasto, biorąc ok. 300 jeńców. Spaliło się wówczas pół ul. Wrocławskiej, dwie części rynku wraz z przylegającymi zabudowaniami gospodarczymi, ul. Piskorzewska aż do murów, a także cała ul. Św. Mikołaja wraz u kościołem pod tym wezwaniem, który w pożarze stracił wieżę. Po tych katastrofach nastąpił gwałtowny upadek gospodarczy miasta, osiągając niespotykane rozmiary. Katastrofalnie obniżyło się zaludnienie (do ok. tysiąca osób), po dawniejszej zabudowie pozostały żałosne ruiny. Spustoszenie wsi miejskich odcięło Kalisz od najważniejszych źródeł dochodu, niemoc gospodarcza zaś przeciągnęła się na kilka dziesięcioleci.
     - Budowa murowanego klasztoru Reformatów i założenie ogrodów klasztornych.
     - Przed wejściem do kościoła Reformatów pochowany został Kazimierz Strobisz vel Strobiszewski ze wsi Wtórek, na kamiennej płycie zaś umieszczono napis HIC IACET PECCATOR 1706 (Tu leży grzesznik).

     1708-1712 - Kolejne epidemie, pożary, okresy głodu oraz zahamowanie handlu i rzemiosła spowodowało upadek miasta tak wielki, że domów nadających się do zamieszkania zostało zaledwie 34.

     1711 - Sąd królewski nakazał gminie żydowskiej ponosić ciężar jednej trzeciej podatków miejskich, co stanowiło wówczas kwotę 5 tys. florenów.

     1714 - Kapituła kaliska wydała rozporządzenie; aby archiwista kapituły i sekretarze przy klasztorach spisywali dzieje kościołów i klasztorów miasta.

     1715 - Reformata Bonifacy Jatkowski (zm. 1722) namalował widok miasta na obrazie przedstawiającym św. Paschalisa. Kalisz przedstawiony jest od strony Przedmieścia Wrocławskiego, ze wzgórz dzisiejszych cmentarzy ewangelickiego i prawosławnego.

     1717 - Wznoszono kaplicę p.w. Św. Jana Nepomucena na przykościelnym cmentarzu Reformatów. Fundatorami kaplicy byli Jan Kiedrzyński starosta stawiszyński i Marcjan Węgierski - miecznik wschowski.

     1722 - Drewnianą konstrukcję nośną wieży kościoła Św. Mikołaja sygnowano w tym roku nazwiskiem Georg Gandier.

     1725 - Władze miejskie ufundowały nową pieczęć, ostatnią za czasów Rzeczypospolitej.
     - Gwardian Zygmunt Rejch wystawił przed klasztorem Reformatów figurę Matki Boskiej, usuniętą przez hitlerowców w 1940 r.
     - 19 października zmarł w klasztorze Franciszkanów ksiądz Kazimierz Biernacki, gwardian, prowincjał i historyk tego zakonu. Żył lat 96, jego epitafium znajduje się w kościele franciszkańskim.
     - Miasto zostało nawiedzone silną wichurą, wyrządziła ona poważne szkody.

     1728 - Trwa budowa kaplicy żołnierskiej przy kościele Reformatów. Ukończono ją w 1731 r., fundatorem był Piotr Sokolnicki - chorąży poznański, budowniczym zaś zakonnik Mateusz Osiecki. Kuta krata wzbogaciła kaplicę ok. 1735 r.

     1730 - Zakończona została budowa drugiego piętra krużganków klasztoru Franciszkanów.
     - Do kościoła Bernardynów dobudowano bramę oraz krużganek doń prowadzący.
     - Istniała droga pocztowa na trasie Kalisz-Rawicz.

     1731 - W Kaliszu przebywał król August II Mocny.

     1736 - Miasto wypłaciło na potrzeby wojska 16 441 złp.
     - 26 czerwca nad miastem przeszła wielka burza, wyrządzając poważne szkody. Woda zalała ulice i ogrody w śródmieściu.

     1737 - 21 stycznia wicher wyrządził szkody w mieście. W swoim pamiętniku jeden z zakonników kaliskich pisał: “Równie jak poprzedniego roku zima była bez zimy, rzadko przymrozek, ciągłe deszcze, wodę musiano wylewać z piwnic. Dla chorób i głodu zbiegło się do Kalisza wielu ludzi, stąd były niezliczone nadużycia, zbrodnie, występki: jedne matki topiły swe dzieci, drugie porzucały je na drogach. Mnogość wypadków po wsiach, że ludzie ludzi z głodu pożerali”.

     1738 - Marszałkiem trybunału koronnego był Mikołaj Koszutski, miecznik kaliski.

     1740 - Bernardyn Bonawentura Widawski wyrzeźbił dla kościoła Bernardynów siedem ołtarzy, ambonę, konfesjonały, chór muzyczny oraz wykonał organy.
     - W kolegium jezuickim zapoczątkowano obowiązkowe nauczanie historii, a do studiów filozoficznych wprowadzono nauki doświadczalne. Na popisy z fizyki z mechaniką, hydrostatyki i optyki gromadnie zjeżdżali do Kalisza zaproszeni goście.

     1741 - Wojciech Bystrzonowski opracował kalendarz kaliski, wydany nakładem i drukiem jezuitów.

     1742 - Wydany został regulamin prac kaliskiej kancelarii grodzkiej.
     - Osiedlili się w Kaliszu pierwsi Macedończycy, uchodzący ze swej ojczyzny przed prześladowaniami Turków. Z czasem ulegli głębokiej polonizacji, przybrali polskie nazwiska, dorobili się znacznych majątków. Od otoczenia różniło ich wyznanie grecko-katolickie, stąd nazywano ich najczęściej Grekami, a dzięki temu, że trudnili się handlem winem - Węgrzynami. Nagrobek Macedończyków znajduje się na cmentarzu grecko-rosyjskim.

     1745 - Na polecenie starosty generalnego Wielkopolski miasto wypłaciło na potrzeby wojska kwotę 9 tys. złp.
     - Wyremontowano Bursę Karnkoviana z przeznaczeniem na Collegium Nobilium (nie wiadomo, czy ono funkcjonowało, zachował się bowiem tylko drukowany prospekt).

     1746 - 4 grudnia August III zatwierdził wilkierze miejskie oraz wszystkie prawa i przywileje otrzymane od poprzednich władców.

     1749 - Zawaliło się sklepienie główne znajdującego się od dłuższego czasu w opłakanym stanie ratusza. Mimo że naprawa trwała do 1755 r., nie przyniosła wielkich rezultatów, stan budowli pogarszał się z roku na rok.

     1750 - Ostatni proces o czary w Kaliszu. Oskarżoną, torturowaną i w końcu spaloną na stosie była Magdalena Klauzyn, pochodząca ze Śląska.

     1751 - Urodził się Jan Onufry Gorczyczewski, ksiądz, nauczyciel, poeta, tłumacz. Studiował w kaliskim kolegium jezuickim w latach 1770-1773.

     1755 - Wizytator dóbr kościelnych, występujący w imieniu arcybiskupa gnieźnieńskiego Komorowskiego, stwierdził, że kościół Św. Trójcy zburzony niegdyś siłą wiatru, na nowo odbudowany został przez Jana Słuszkowskiego, kanonika lateraneńskiego. Istniejący przy kościele szpital Św. Trójcy umieszczony był w budynku drewnianym krytym słomą, a częściowo gontem. Składał się z komór, sieni oraz izby. Przebywało w nim ośmiu ubogich.
     - W tym czasie w Kaliszu stacjonował garnizon wojskowy. Rejestr wydatków miasta z tych lat wymienia kwoty łożone na utrzymanie wojska.
     - Władze miasta wydały przepisy o czystości, sprzątaniu ulic, czyszczeniu kominów, a także o sposobie chowu trzody chlewnej i wiązaniu psów. Wydano zakaz wyrzucania gnoju na ulicę, a musiało go być niemało, bowiem powszechnie trudniono się handlem trzodą chlewną.

     1756 - Instygator (prokurator) królewski wniósł do sądu asesorskiego skargę na władze miejskie - wójta, burmistrza, ławników - cechy i całą społeczność Kalisza o działanie na szkodę miasta, czyli o niegospodarność, nadużycia gospodarcze, nadużycia władzy, fałszowanie wyborów i podobne wykroczenia. Władze miasta, broniąc się przed zarzutami, oskarżyły instygatora o buntowniczość i rebelianctwo.
     - Tercjarz franciszkański Benedykt Janiszewski pobudował na wzgórzu rypinkowskim drewniany kościółek pod wezwaniem Św. Gotarda w miejsce dawnego, zniszczonego zapewne w czasie wojen szwedzkich.
     - W kolegium kaliskim nastąpiło po raz pierwszy uroczyste rozdanie medali za naukę. Złoty medal otrzymał Aleksander Ordęga, a srebrny Franciszek Taczanowski.

     1758 - W kaplicy żołnierskiej kościoła Reformatów pochowano jej fundatora Piotra Sokolnickiego, chorążego poznańskiego.
     - W kościele Franciszkanów pobudowano nowy wielki ołtarz w miejsce starego, który rozpadł się ze starości. Obraz do nowego ołtarza namalował Franciszek Smuglewicz.
     - Władze miejskie nakazały, aby każdy właściciel posesji raz w tygodniu czyścił przyległy do niej odcinek ulicy i utrzymywał w czystości kanały ściekowe. Dotyczyło to także posesji stanowiących własność duchownych i szlachty.

     1759 - 23 czerwca kozacy przepędzili przez miasto 12 tys. sztuk bydła i koni zabranych na Śląsku.
     - 25 września rozegrała się bitwa Rosjan z Prusakami na polach między Dobrcem a Noskowem. W dniu następnym Rosjanie tryumfalnie obchodzili w Kaliszu swe zwycięstwo.
     - 16 października, pod zajęty właśnie przez wojska rosyjskie Kalisz, przybyli Austriacy, którzy stanęli na kwaterach w okolicznych wsiach.
     - Miały miejsce przemarsze obcych wojsk w czasie wojny siedmioletniej.
     - Na frontowej elewacji kościoła Reformatów umieszczono przywiezione z Końskich figury św. Piotra z Alkantary i św. Antoniego z Dzieciątkiem.

     1761 - Powódź zniszczyła kościółek Św. Jakuba na Piskorzewiu. Stał on nad Prosną w okolicy dzisiejszego pl. 1 Maja.
     - Studenci kaliskiego kolegium jezuickiego z błahego powodu naszli gromadnie domostwo burmistrza Jana Chmelika, przemocą doprowadzili go z kilkoma rajcami do kolegium i spoliczkowali. Odpowiedzią rektora na te wybryki było ukaranie winnych wydaleniem ze szkoły, a mniej winni otrzymali karę chłosty.

     1763 - Wymieniono rury w wodociągu doprowadzającym wodę ze źródła pod Dobrcem Wielkim. Rurociąg wykonany był z przewierconych pni drzew łączonych żelaznymi obręczami. Biegł on do rzeki Prosny na północny zachód od miasta, przechodził ją na kładce na palach dębowych, przekraczał odnogę rzeki naprzeciw dzielnicy żydowskiej, poprzez mur dochodził do studni położonej w tej dzielnicy, skąd rozprowadzono wodę po mieście. Wodociąg miał około 1800 m długości i biegł częściowo pod ziemią. Jego odkryte części w okresie zimowym okrywano mierzwą, aby zabezpieczyć wodę przed zamarznięciem.

     1764 - W kościele Bernardynów rozpoczęto prace nad polichromią. Zakrystię malował o. Wacław Porowski, wnętrze kościoła brat Walenty Żebrowski, a kruchtę o. Paschalis Wołos.
     - Stanisław August Poniatowski nadał placówkom pocztowym formy organizacyjne. Z tego czasu znany jest odcisk stempla tuszowego poczty w Kaliszu.
     - Cena garnca piwa wynosiła 6 groszy, a cena kwaterki wódki również 6 groszy.

     1765 - Prezydent miasta Błażej Giecy wyjechał do Warszawy celem uzyskania zatwierdzenia przywilejów miasta. Delegacja składała się z prezydenta i 8 pachołków na koniach, a koszt jej wystawienia wyniósł 4045 złp, czyli bardzo dużo. Użyto wówczas po raz pierwszy nazwy prezydent miasta zamiast burmistrz.
     - Z tego roku pochodzą pierwsze rzeczywiste dane demograficzne dotyczące ludności żydowskiej Kalisza. Żyło wówczas 861 Żydów, w tym 52 dzieci poniżej 1 roku życia, mężczyzn było 408, kobiet 401. Jednak z uwagi na to, że część Żydów uchylała się od spisu ludności z przyczyn podatkowych i innych, można stwierdzić, że liczba ludności żydowskiej przekraczała tysiąc osób.
     - W kościele Bernardynów zbudowano nową zakrystię, a nad nią część klasztoru, obok zaś zakrystii - skarbiec.
     - 15 maja zmarł w Kaliszu bernardyn Walenty Żebrowski, artysta malarz, współautor polichromii w kościele Bernardynów w Kaliszu.

     1767 - W Kaliszu było pięć dużych mostów: przy klasztorze Bernardynów miał długość 44 łokci, przy Bramie Toruńskiej - 63, przy Bramie Wrocławskiej - 69, na Przedmieściu Wrocławskim - 49 i drugi na tym przedmieściu - 29 łokci. Prócz tego istniał jeszcze most na strumieniu płynącym. dzisiejszą ul. Kościuszki oraz mostek przerzucony ponad korytem Prosny w okolicy bóżnicy (dziś pobliże ul. Przechodniej), którym poprowadzono wodociąg z Korczaku do miasta.

     1768 - Sejm uchwalił konstytucję stanowiącą, że Trybunał Koronny najwyższy sąd szlachecki, który dotychczas zbierał się do rozsądzenia spraw z terenu Wielkopolski w Piotrkowie - ma odtąd zbierać się na przemian w Piotrkowie i Kaliszu.
     - W okresie konfederacji barskiej Kalisz był ważnym punktem strategicznym zarówno dla konfederatów, jak i walczących z nimi wojsk rosyjskich.
     - 8 października w Kaliszu, w kwaterze głównej konfederatów wielkopolskich wybrano regimentarzem wojsk konfederacji Ignacego Skarbka Malczewskiego, który zaraz po wyborze ogłosił pospolite ruszenie szlachty.
     - 15 października doszło na ulicach miasta do zaciętych walk z Rosjanami, a w trzy dni później konfederaci zlikwidowali kozacki podjazd pod Kościelną Wsią.

     1769 - Na 7 maja Ignacy Malczewski zwołał do Kalisza przegląd wojsk konfederackich.
     - 21 maja, o pół mili na północ od Kalisza, konfederaci stoczyli zwycięski bój z oddziałem płka Biełolubskiego.
     - 31 sierpnia odbyło się w Kaliszu - w którym Ignacy Malczewski, obrany marszałkiem konfederacji wielkopolskiej, miał kwaterę główną zebranie marszałków konfederacji kilku województw; wobec niekorzystnej sytuacji ogólnej postanowiono odstąpić od planowanej wyprawy na Warszawę.

     1770 - 20 stycznia konfederaci opuścili miasto. Przed odejściem wojsk odbyła się tu narada generalna konfederatów, poświęcona ustaleniu dalszych kierunków działań przeciw wojskom rosyjskim w Wielkopolsce.
     - 25 stycznia po wygranej bitwie pod Dobrcem wojska rosyjskie weszły do miasta, prowadząc z sobą wziętych do niewoli konfederatów.
     - Od września panowała w Kaliszu i okolicy epidemia, która zabrała wiele osób. Epidemia zakończyła się dopiero w czerwcu następnego roku.

     1771 - 11 maja uchwałą magistratu wydano przepisy przeciwpożarowe, porządkowe i obyczajowe. Przepisy te powtarzano w latach: 1773, 1778, 1779, 1780, 1781 i 1783.

     1772 - W Kaliszu stał ze swoim oddziałem rosyjski pułkownik Łopuchin. 4 kwietnia miasto zajęły wojska pruskie dowodzone przez gen. Anhaldta. Konfederaci stoczyli z nimi niepomyślną dla siebie bitwę.

     1773 - 18 listopada w kolegiacie kaliskiej były jezuita Nuszczyński, proboszcz z Malanowa, odczytał breve papieża Klemensa XIX z dnia 21 lipca 1773 r. znoszące zakon Jezuitów. Na podstawie tego aktu rozwiązano i kaliskie kolegium. Sporządzono urzędowy spis majątku jezuitów; inwentaryzację tę przeprowadził architekt Stanisław Zawadzki. Do byłego kolegium jezuickiego należały wsie Kokanin, Lisków, Żydów, Sierzchów, połowa Skarszewa, Szkurłaty, Taczanów, Lubomiérz, Zawodzie, a poza granicami powiatu Bochlewo i Tokary. Jezuici użytkowali ponadto Marchwacz, a w Kaliszu mieli w posiadaniu obszar między Łazienną a murami, a także nieruchomości, łąki i role; kapitały kolegium ulokowane były m.in. na wsiach Nadarzyce i Kamień, a także na synagogach - kaliskiej, krotoszyńskiej i leszczyńskiej. Szkoły jezuickie liczyły w różnych latach od trzystu do ośmiuset uczniów. Studiowali w nich takie postaci, jak Maciej Łubieński - prymas polski, Marcin Szyszkowski - biskup krakowski, Jan Leszczyński - biskup chełmski, pułkownik Rafał Leszczyński, Jan Wężyk - prymas polski, Andrzej Trzebicki - biskup krakowski, Andrzej Olszowski - arcybiskup gnieźnieński, kardynał Jan Aleksander Lipski, Stanisław Solski - matematyk i architekt, Kasper Drużbicki - poeta i pisarz, obrońca Częstochowy Augustyn Kordecki, historyk, poeta i tłumacz Samuel Twardowski, matematyk Aleksy Sylvius. Wykładowcami kaliskiego kolegium byli: pisarz Grzegorz Knapski, historyk i tłumacz Jan Wielewiecki, pisarz Maciej Śmiglecki, heraldyk Kasper Niesiecki, astronom i matematyk Karol Malapert, a także wymieniony wyżej Stanisław Solski.
     - Do tego roku istniały w Kaliszu klasztory: Jezuitów, Franciszkanek, Bernardynów, Bernardynek, Reformatów oraz zgromadzenia Kanoników Regularnych Lateraneńskich oraz Kanoników de Saxia. Miasto posiadało 11 kościołów, kaplicę i synagogę.

     1774 - 10 lutego Stanisław August Poniatowski zatwierdził wszystkie prawa i przywileje Kalisza.
     - Była szkoła jezuicka otrzymała decyzją Komisji Edukacji Narodowej nazwę Podwydziałowej Szkoły Wojewódzkiej. W szkole tej uczyło się 180 uczniów, a jej pierwszym przełożonym został Józef Przyłuski; językiem wykładowym był polski.
     - We wrześniu drukarnię pojezuicką, przejętą przez Komisję Edukacji Narodowej, wydzierżawiono Wiktorowi Wargawskiemu, który prowadził ją do listopada 1781 r. pod firmą “Drukarnia J.K.M. i Rzeczypospolitej”. W 1774 r. tłocznia uzyskała monopol na druk podręczników szkolnych dla Wielkopolski i Prus.
     - Wyprodukowano w tym roku 6327 beczek piwa, 5825 garncy gorzałki, 282 garnce miodu pitnego.

     1775 - Miasto liczyło 3455 mieszkańców.
     - Rozwiązało się Kaliskie Bractwo Strzeleckie (trafarów).

     1776 - W Kaliszu zainstalowano pięć pierwszych ulicznych latarń olejowych, ustawiając je po jednej na każdym rogu rynku oraz jedną przed odwachem.

     1777 - O zamożności niektórych mieszczan niech świadczy przykład Kazimierza Podbowicza, należącego do najbogatszych, choć majątek jego był w części zadłużony. Posiadał on 6 kamienic, 2 domy drewniane, 3 browary i plac w mieście, hodował nadto 28 świń i 5 krów. Przez rodzinę Podbowiczów opanowany był cech piekarzy.

     1778 - 23 lutego mandatem królewskim ustanowiona została dla Kalisza Komisja Dobrego Porządku, której celem było uporządkowanie spraw miejskich. Do szczegółowych zadań Komisji należało: spisanie i ustalenie praw oraz przywilejów miejskich i cechowych, spisanie ludności, ustalenie dochodów miasta, obciążeń na rzecz państwa, ustalenie stanu budynków i gruntów ornych, przygotowanie planu miasta, przeprowadzenie procesów sądowych o zwrot nieruchomości miejskich, które bezprawnie przeszły w obce posiadanie, uregulowanie spornych spraw z gminą żydowską.
     - 8 kwietnia Stanisław August potwierdził ustawy prasołów kaliskich i przyznał im rozmaite ulgi. Ustawy te objęły także kowali, stelmachów i kołodziejów, a od 27 września także i garncarzy.
     - Z polecenia Komisji Dobrego Porządku sporządzono “wizję miasta Jego Królewskiej Mości w Roku Pańskim 1778 die 18 Augusti przez dwóch ichmościów ślachtę i woźnego na rekwizycyją Magistratu uczyniona”. Ten obszerny i szczegółowy opis przedstawił zły stan zabudowy miejskiej: obwarowań i bram, ważniejszych budynków, ulic i mostów. Protokół ten podpisali Antoni Krzeczkowski i Aleksander Adamczewski. 1 listopada sporządzono protokół lustracji zamku i młynów stojących na Prośnie przy Bramie Wrocławskiej. Stały tam trzy młyny - jeden o 4 kołach młyńskich, drugi o 2 kołach i trzeci słodowy posiadający jedno koło.
     - Istniejąca przy kościele Św. Mikołaja szkoła parafialna była bardzo zaniedbana. Przeprowadzona wizytacja szkoły wykazała, że pełniący tam rolę nauczyciela organista naucza zaledwie kilku chłopców.

     1779 - 21 sierpnia wydany został statut zakazujący budowy nowych i nakazujący likwidację istniejących chlewów koło ratusza, a także nie zezwalający na wypuszczenie trzody chlewnej na ulice miasta i rynek.
     - Władze miasta wydały “ustawę względem przysposobienia narzędzi do gaszenia ognia służących”. Postanowiono zakupić sikawkę i przysposobić sprzęt przeciwpożarowy. Na ten cel zebrano w następnym roku kwotę 557 zł.

     1780 - 14 lutego kaliska Komisja Dobrego Porządku rozpoczęła swoją pierwszą kadencję.- Kaliszanie złożyli prośbę do “Najjaśniejszych Stanów Rzeczypospolitej” (sejmu) o zaliczenie miasta do rzędu miast głównych, tzw. I kategorii, co zostało przychylnie rozstrzygnięte.
     - Wydatki miasta w tym roku wynosiły 54 949 zł, w tym administracja pochłonęła 7 017 zł, wymiar sprawiedliwości 1 530 zł, wojsko 259 zł, podatki 8 812 zł, wsie 568 zł, utrzymanie i konserwacja miasta 6 737 zł.
     - Władze miasta uchwaliły zastosowanie środków mających położyć kres budowie kościołów i klasztorów w Kaliszu, które zabierały areał przeznaczony pod budowę domów mieszkalnych.
     - Powódź zrujnowała doszczętnie kościółek Św. Jakuba. Stał on nad rzeką, naprzeciw ul. Kanonickiej. Jego fundatorem był Jakub Hejnowicz, nie jest jednak znana data jego budowy. Kościółek posiadał trzy ołtarze. Został częściowo zniszczony w 1761 r., data całkowitego zniszczenia określana jest na rok 1780 lub 1783.

     1781 - Komisja Edukacji Narodowej odstąpiła “na wieczne czasy” drukarnię pojezuicką arcybiskupowi gnieźnieńskiemu. Odtąd działalność swą tłocznia kontynuowała jako drukarnia prymasowska. Z oficyny tej wyszło 112 pozycji wydawniczych.
     - Z tego roku pochodzi kolejna wiadomość o położonym na Wrocławskim Przedmieściu szpitalu Św. Trójcy. Szpital mieścił się w dwóch budynkach, z których jeden posiadał dużą izbę i dwie komory, a drugi dwie izby i dwie komory, które były zajęte przez proboszcza i rodzinę obsługującą szpital i kościół. Do szpitala należał także leżący obok duży ogród, sad i chmielnik.

     1782 - W kaliskiej Szkole Wojewódzkiej rozpoczął pracę pierwszy nauczyciel świecki Tomasz Paszkiewicz.
     - Gmina grecka, na czele której stał papas Mikołaj Dymitr Mikoła zakupiła w rynku dom z przeznaczeniem na kaplicę.

     1783 - W tym roku Szkołę Wojewódzką KEN - nazywaną też szkołą akademicką z uwagi na zatrudnionych w niej wykładowców - wychowanków Akademii Krakowskiej - odwiedził i wizytował Jan Śniadecki.
     - Ksiądz Jan Onufry Gorczyczewski objął z ramienia Komisji Edukacji Narodowej profesurę, a potem został prorektorem Szkoły Wojewódzkiej w Kaliszu, w której nauczał historii, prawa i nauki moralnej. Za zasługi dla rozwoju szkolnictwa Szkoła Główna Koronna nadała mu w 1786 r. “doktoryzację praw obojga”, był też członkiem warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
     - Papież Pius VI uznał obraz Św. Rodziny w kolegiacie kaliskiej za słynący łaskami.
     - 26 maja rozpoczęła się druga kadencja Komisji Dobrego Porządku.
     - 3 sierpnia runęła południowa ściana kolegiaty wraz z kaplicami, a także fronton kościoła. Zniszczone zostały trzy ołtarze i organy. Powodem zawalenia się świątyni było rozebranie przylegających do niej budynków gospodarczych po jezuitach, a także “nadmocowanie” sklepienia po wybudowaniu na dachu sygnaturki.
     - Po zawaleniu się kościoła kolegiackiego poliptyk Mistrza z Gościszowic przeniesiony został do kościoła Św. Wojciecha na Zawodziu.

     1783 - 12 października kaliska szkoła Komisji Edukacji Narodowej uczciła setną rocznicę zwycięstwa pod Wiedniem króla Jana Sobieskiego. Uroczystość trwała dwa dni.

     1784 - Komisja Dobrego Porządku poleciła wybrukowanie ulic Mariańskiej i Piskorzewskiej.
     - W Kaliszu pracowało 48 przedstawicieli rzemiosła spożywczego, 8 włókienniczego, 28 skórzanego, 18 drzewnego, 19 metalowego, 16 ceramicznego i budowlanego oraz 8 reprezentujących inne rzemiosła.
     - W związku z uporczywym uchylaniem się Żydów od płacenia podatków, władze miejskie w asyście wojska przeprowadziły egzekucje wyroków sądowych w stosunku do gminy żydowskiej.
     - Komisja Dobrego Porządku zobowiązała miasto do wysłania dwóch uczniów do szkoły lekarskiej Akademii Krakowskiej i utrzymania ich na koszt miasta przez cały okres nauki.
     - Istniała szkoła akuszerek. Mieściła się ona w wynajętym mieszkaniu prywatnym przy ul. Mariańskiej. Szkołę zlikwidowano w 1804 r.
     - Kalisz posiadał od dawna urząd kata. Mistrz otrzymywał pensję roczną 200 zł. Zadaniem jego było torturowanie podejrzanych, wykonywanie wyroków skazujących na wygnanie, kar chłosty, kar hańbiących lub okaleczających oraz kary śmierci. Kat także sekwestrował biegające po rynku świnie oraz usuwał padlinę. W 1784 r. dom jego stał za Bramą Piskorzewską przy murach miasta. Od tego roku “mistrzem szerokiego pola”, czyli katem, był Johann Gotlieb Kraysel. Kroniki nie notują ani jednego Polaka zajmującego się tym zawodem.

     1785 - Komisja Dobrego Porządku zleciła wykonanie planu miasta Kalisza geometrze Andrzejowi Politalskiemu. Według planu powierzchnia miasta wynosiła 18 ha; w mieście było 11 kościołów i 6 klasztorów, 92 budynki murowane, 344 domy drewniane, 5 mostów, 17 browarów i mielcuchów (młynów), 5 zajazdów. Na planie Politalskiego uwidoczniono kościół Św. Walentego na Przedmieściu Toruńskim, data jego budowy nie jest znana.

     1785 - Urząd pocztowy mieścił się przy ul. Mariańskiej. Dom był murowany, miał wozownię i stajnie. Spalił się w wielkim pożarze miasta w 1792 r.
     - Plan Politalskiego, pierwszy znany plan zabudowy Kalisza, oraz opis miasta sporządzony kilka lat wcześniej dają nam pełny obraz obwarowań miejskich. Mury miały długość 1600 m, wysokie były na 6 do 9 łokci (ok. 4-6 m), a grube na 3 łokcie (ok. 1,8 m). Niektóre baszty w tym czasie były już w zupełnej rozsypce. Do czasu rozbiórki mury miejskie przedstawiały się następująco (patrz plan na stronach 88-89) z Przedmieścia Wrocławskiego wchodziło się do Bramy Wrocławskiej (1) przez most, niegdyś był to most zwodzony na rzece Prośnie. Po obu bokach bramy stały dwie okrągłe baszty kryte dachówką i zwieńczone gałkami i chorągiewkami. Za nimi ciągnął się mur długości ok. 20 m, tworząc korytarz kończący się bramą z “górnym pomieszczeniem”, skąd opuszczało się kratę zamykającą dostęp do miasta. Po prawej stronie bramy stała piętrowa baszta (1a), a po lewej - baszta mała zwana Narożną (1b). Idąc dalej w lewo napotykamy basztę Prosto w Młyny (2), nieco dalej stała baszta zwana Wielką albo Katowską (3), okrągła, pokryta dachem. Od tej baszty mur pod kątem prostym kierował się nad odnogą rzeki - ku wschodowi. Następna baszta stała u wylotu ul. Złotej (4), a u wylotu ul. Piskorzewskiej stała baszta Piskorzewska (5) z bramą, przez którą można było wyjechać - przez bród na rzece - poza miasto. Dalej stała baszta zamykająca ul. Św. Mikołaja (6). Kilkanaście metrów dalej miała być baszta nadwieszona (wg J. Widawskiego) (7), za nią, na wylocie dzisiejszej ul. Szklarskiej, stała następna baszta (8), otwarta od strony miasta. Tuż przy zamku - baszta zwana Zamkową (9). Obok niej stał zamek z niewielką narożną basztą od strony zewnętrznej (10). Obok zamku była Brama Toruńska (11) z wejściem bramnym od strony Przedmieścia Toruńskiego. Za nakrytą bramą wejściową był korytarz, w którym po lewej i prawej stronie stały niewielkie baszty okrągłe połączone górą pomieszczeniem, z którego niegdyś opuszczano most zwodzony przez przechodzący w poprzek bramy kanał, a dalej wiódł korytarz zamknięty właściwą bramą miejską. Następna baszta to Dorotka albo Carceres (tj. więzienna) (12). Kilkadziesiąt metrów dalej stała baszta zwana Jezuicką (13), pobudowana dopiero w XVI lub XVII w., która służyła także jako ubikacja. Opis murów z r. 1778 już jej nie uwzględnia jako baszty. Za nią stała baszta Łazienna (14), a obok w murze była czwarta brama. Następna baszta ( 15) służyła także do wyprowadzania ścieków z miasta. Wreszcie ostatnią, zamykającą pierścień murów, była baszta przy klasztorze Franciszkanów ( 16).
     - Postanowiono gruntownie przebudować i odnowić mosty kaliskie po powodziach wiosennych tego roku.
     1786 - Król Stanisław August wysłał uniwersał “napominalny” do władz Kalisza z powodu zaniedbania przez miasto obowiązku skierowania dwóch uczniów do Szkoły Głównej Lekarskiej w Krakowie. W odpowiedzi na uniwersał wysłano uczniów, którzy jednak kolejno zbiegli. W ich miejsce delegowano następnych, jednym z nich był Józef Laskowski, drugim zaś syn kaliskiego wójta - Józef Zieliński.
     - Wydano zarządzenie, aby nie przyjmować do szkół uczniów nie posiadających podręczników. Nie dotyczyło to uczniów uznanych za ubogich.
     - Michał Jerzy Poniatowski, arcybiskup gnieźnieński i administrator diecezji krakowskiej, skasował ostatecznie zakon szpitalny Św. Ducha (kanoników regularnych de Saxia) w Polsce. Zarząd szpitala kaliskiego przekazano kanonikowi Mateuszowi Chylewskiemu z kolegiaty.
     - 15 sierpnia nastąpiło założenie cmentarza greckiego. Cmentarz ten otoczono murem w 1830 r.
     - 15 listopada rozpoczęła swoje czynności odrębna Komisja Dobrego Porządku zajmująca się szpitalnictwem. W komisji tej uczestniczyli: Ksawery Nałęcz Kęszycki - wojewoda gnieźnieński, Antoni Sieroszewski - kasztelan krzywiński, Celestyn Nowina Sokolnicki - podczaszy poznański, Kazimierz Łubieński - kanonik gnieźnieński, Felicjan Wierzchlejski - podsędek kaliski, Mateusz Chylewski - kanonik oficjał kaliski, Ksawery Mikorski, Ignacy Skarbek Malczewski - pisarz grodzki kaliski, Stanisław Kwiatkowski, Ignacy Wyganowski - burgrabia grodzki pyzdrski. Przewodniczył komisji Ksawery Nałęcz Kęszycki.

     1787 - Komisja Dobrego Porządku rozpoczęła trzecią kadencję swojej działalności. Z tego też roku pochodzi opracowany przez Komisję dokument obrazujący stan miasta. Zawiera on interesujące wiadomości o szpitalu Św. Ducha. Szpital posiadał dom piętrowy przeznaczony na mieszkanie proboszcza, drugi dom o dwóch izbach z alkowami przeznaczony na mieszkanie dla zakonników de Saxia, probostwo szpitalne oddzielnie ogrodzone wraz z zabudowaniami gospodarczymi oraz kościół przyszpitalny. Biblioteka przy szpitalu zawierała wówczas 100 książek.
     - Administracja miasta otrzymywała pobory w następującej wysokości: prezydent 700 zł rocznie, dyrektor policji 500 zł, sekretarz 200 zł, kasjer 400 zł, pisarz miejski 500 zł, pięciu radnych 300 zł rocznie. Ponadto na liście figurowali - zegarmistrz, rurmistrz, trębacz, hetman, 2 stróżów nocnych, 4 pachołków, 2 woźniców, 2 akuszerki i kat. Komisja Dobrego Porządku narzuciła miastu stałego szlacheckiego administratora - kuratora, którym był Ignacy Wyganowski z pensją 1200 zł rocznie, a więc znacznie wyższą niż pensja prezydenta.
     - Trzem uczniom Szkoły Wojewódzkiej przyznano medale za postęp w nauce. Oprócz Szkoły Wojewódzkiej istniały w tym czasie w Kaliszu dwie szkółki elementarne, w jednej z nich, mieszczącej się przy kościele Św. Mikołaja, uczyło się 51, w drugiej zaś kolegiackiej, 16 uczniów.
     - Spory między wsią Dobrzec a miastem były częste w przeszłości, a szczególnie zajadle toczyły się w XVIII w. i trwały do chwili rozbiorów. Podstawowe znaczenie w tym konflikcie miał dekret sądu referendarskiego z 1787 r., który określił świadczenia chłopów na rzecz miasta, które skazane zostało na wysokie odszkodowanie wynoszące aż 500 grzywien, czyli 600 zł.
     - Komisja Dobrego Porządku poświęcona szpitalnictwu postanowiła, aby zmarłych z jednej części miasta grzebano na cmentarzu kościoła Św. Ducha, innych zaś na cmentarzu kościoła Św. Trójcy, po części zaś także na cmentarzu kościoła Św. Walentego. Jednocześnie zabroniono pochówków wewnątrz miasta, z wyjątkiem chowania zmarłych w grobach murowanych.
     - Mieszczanie kaliscy zawarli umowę z Żydami, zezwalającą tymże na utrzymanie w Kaliszu 4 szynków w zamian za zrzeczenie się przez nich praw do nabywania lub budowania nowych domów.

     1788 - Komisja Dobrego Porządku doprowadziła do ugody pomiędzy gminą żydowską a władzami miejskimi w sporze handlowym. Żydom potwierdzono dotychczasowe przywileje w zakresie handlu, zabroniono jednak sprowadzania i sprzedawania trunków i śledzi, a później także medykamentów i trucizn. Gmina żydowska zobowiązała się przy tym zapłacić 1100 zł na pokrycie części kosztów zakwaterowania wojska oraz 100 zł miesięcznie na koszty kanalizacji, utrzymanie cmentarza, synagogi, szpitala i jatek.
     - 28 lutego kaliska Komisja Dobrego Porządku zakończyła ośmioletnią działalność. Efekty jej pracy zawarte zostały w “Złotej Księdze Miasta Kalisza”. Pod tą nazwą kryją się tomy akt, obejmujące kodeks przywilejów miejskich, odpisy przywilejów cechowych, opis i plan miasta, wykazy mieszkańców, placów i domów w mieście, zestawienie majątku nieruchomego oraz długów i wierzytelności miasta, na koniec księgę zarządzeń Komisji. Niestety, akta te nie dotrwały w całości do naszych czasów.
     - Major Korpusu Inżynierów, architekt Komisji Edukacji Narodowej, inżynier Stanisław Zawadzki sporządził dokumentację kościoła, kolegium i bursy jezuickiej w Kaliszu.
     - Prymas Michał Jerzy Poniatowski sprowadził do szpitala Św. Ducha bonifratrów wraz z księdzem Ludwikiem Perzyną, przeorem tego zakonu i zasłużonym lekarzem. Zajęli oni kościół pojezuicki, część zabudowań, bursę, browar i budynki pomocnicze. Ludwik Perzyna wydał w Kaliszu sześć dzieł medycznych, w tym książki Nauki cyrulickiej krótko zebranej. . . cz. I - III, lekarz dla włościan czyli rada dla pospólstwa napisana, Nauka położna.

     1789 - Ludność Kalisza liczyła 4 265 osób, w tym chrześcijan 2 485, 1 300 Żydów, 300 szlachty i 180 osób duchowieństwa.
     - Rypinek miał 10 dymów i 48 dusz (29 mężczyzn i 19 kobiet). Dla przykładu wieś Dobrzec Wielki liczyła 126 dymów, tj. ok. 720 mieszkańców.
     - Długa i ciężka zima. Zabrakło wody, podusiły się ryby w stawach, wielu ludzi zmarło z biedy i zimna.
     - Trakt pocztowy prowadził z Poznania przez Kalisz do Piotrkowa. Pocztmagistrem poczty kaliskiej był Smoleński.

    1790 - Rozpoczęła działalność Komisja Porządkowa Cywilno-Wojskowa województwa kaliskiego. Zajęła się ona m.in. ujednoliceniem wag i cen na podstawowe artykuły. Sprowadzone przez wojewodę wzorowe miary i wagi dostępne były bezpłatnie w kancelarii komisji. Komisja Porządkowa Cywilno-Wojskowa zajęła się też przebudową dróg, ulic i mostów, czystością, walczyła z włóczęgostwem, dbała o zabezpieczenie przeciwpożarowe miasta. Głównym jednak zadaniem Komisji było przeprowadzenie rekrutacji do wojska, dbanie o zakwaterowanie i wyżywienie wojska, dbanie o gospodarkę, porządek i bezpieczeństwo, higienę, opiekę społeczną i szkolnictwo na terenie województwa.
     - Mianowano ostatniego za czasów Rzeczypospolitej kasztelana kaliskiego. Został nim Antoni Kwilecki.
     - Spis ludności wymienił 10 rodzin greckich przybyłych z Macedonii.
     - Przystąpiono do odbudowy zrujnowanej przed siedmiu laty części kolegiaty kaliskiej.

     1791 - Ustawa sejmowa z 18 kwietnia o miastach Rzeczypospolitej wyznaczała Kalisz na siedzibę miejskiego sądu apelacyjnego dla miast województwa kaliskiego oraz części powiatu pyzdrskiego. Ustawa ta włączona została do Konstytucji 3 Maja.
     - Pod oryginalnym tekstem Konstytucji 3 Maja złożył także swój podpis Franciszek Antoni na Kwilczu Kwilecki, kasztelan kaliski, deputowany do Konstytucji z senatu i prowincji wielkopolskiej. Podpis jego widnieje jako szósty w kolejności.
     - 5 listopada odbyła się uroczysta przysięga w kościele Św. Mikołaja na wierność Konstytucji 3 Maja. Przysięgę złożyli obywatele województwa kaliskiego.
     - Cmentarz ewangelicki na Przedmieściu Wrocławskim został otoczony parkanem. Według tradycji cmentarz ten istniał już w 1689 r. i nazywano go wówczas “Luterską Górką”. Chowano tu zmarłych luteran, kalwinów, braci czeskich i członków innych wyznań protestanckich.

    1792 - Zakończono odbudowę kolegiaty, której nadano styl barokowy. Kolegiata gotycka miała we wnętrzu trzy łuki, po odbudowie cztery, zatem wydłużona została o około 8 m. Dobudowano także kaplicę Św. Józefa oraz wieżę.
     - Ustawa sejmowa zniosła w Kaliszu sąd grodzki, utworzono natomiast sąd ziemski dla powiatów kaliskiego i konińskiego.
     - Lekarzem województwa kaliskiego był Józef Sobieniewski.
     - Spalił się klasztor Franciszkanek.
     - Istniało 6 browarów i gorzelni oraz 40 alembików (destylarni). Ich produkcja wynosiła 5 315 antałków piwa i 625 beczek wódki rocznie. Ponadto wielu mieszczan paliło wódkę, formalnie na własne potrzeby, nie podlegającą podatkowi.
     - 1 sierpnia Komisja Porządkowa Cywilno-Wojskowa zwołała w Kaliszu zgromadzenie dla obrony praw nadanych Konstytucją. Utworzono także oddział ochotników pod dowództwem Stadnickiego, starosty ostrzeszowskiego.
     - Macedończycy, którzy przybyli do Kalisza w 1742 r., posiadali już sześć kamienic w rynku. Należały one do Andrzeja Baranowskiego, Jerzego Bojanowskiego, Jana Koźmińskiego (dwie), Pawła Molińskiego i Teodora Mukułowskiego.
     - W nocy z 13 na 14 września trwał wielki pożar miasta, jeden z największych w jego historii. Rozpoczął się na ul. Wrocławskiej i ogarnął wkrótce całe miasto w obrębie murów. Pastwą płomieni padły 274 budynki mieszkalne i wiele gospodarczych. Pożar podniecały wybuchy składów materiałów łatwopalnych, jak spirytus, siarka, proch. Wśród budynków murowanych spaleniu uległy średniowieczny ratusz i zamek. Naoczny świadek, ks. Marszałkowski - kaznodzieja kanoników regularnych lateraneńskich, opisywał z żalem: “Wieża ratuszowa wspaniałej struktury, po spaleniu się kopuły miedzią pokrytej, do której ogień się dostał, w kilka godzin runęła. Zegar zaś ratuszowy w miejsce północnej godziny dwunastej, wybiwszy z przerażającym jękiem przeszło sto razy, wraz z dzwonami zagrzebany został w popiele. Wiele pięknych kamienic, drewnianych domów wielkim nakładem mieszkańców wybudowanych, w ciągu. niecałych sześciu godzin obrócone zostały tak dalece, że nazajutrz zaledwie rozpoznać było można porządek dróg i ulic, a kamienie bruku były tak rozpalone, że stąpać po nich było trudno. Nec locus ubi Troia fuit. Tylko opustoszone i wypalone mury wskazywały, że było miasto”.

     1793 - Po raz ostatni dokonano zapisu w księgach miejskich: “działo się na ratuszu wolnego miasta Jego Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej – Kalisza”.